Alevilik

Alevilik, Türkiyede en cok ilgi ceken ve tartisilan konulardan biridir. Alevi olmayanlar; Alevilik Hz. Aliyi sevmekse ben de aleviyim, hatta en büyük alevi benim gibi ifadelerle yüzeysel yaklasimlar sergilemektedirler. Aleviler ise göc ve kentlesmeyle birlikte gelenekten koparak köklü bir degisim yasamaktadirlar. Bu minvalde Alevilik konusunda tanim cesitliligi, kavram kargasasi ve kafa karisikligi yasanmaktadir. Alevilik, teoride ve pratikte, inancta ve uygulamada sahip oldugu farkli özellikleriyle en cok ilgi ceken konulardan biridir. Farkli platformlarda, cesitli yönleriyle ele alinan Alevilikle ilgili tartismalarda, Alevilik nedir Aleviler kimdir sorularina birbirinden cok farkli cevaplar verilmekte; bagdastirilmasi mümkün olmayan tanimlar, yorumlar ve degerlendirmeler yapilmaktadir. Bundan dolayi, Aleviligin dogru anlasilmasini güclestiren tanim cesitliligi,kavram kargasasi ve kafa karisikligi yasanmaktadir. Bu da, Alevilige ilgi duyanlar kadar, Alevilerin de kendilerini ve inanclarini algilamalarini; ortak paydalarda bulusmalarini güclestirmektedir. Aleviligi anlamayi amaclayan bu arastirma; alevi deyislerinden ve gülbanglarindan hareketle soruna yaklasmakta ve Aleviligin farkli anlam ve boyutlarina isik tutmaktadir. Arastirmada, Alevilik konusunda yasanan karmasa, Aleviligin sahip oldugu özelliklerin yaninda konuyla ilgilenen arastirmacilarin formasyonlarindan ve ideolojik yaklasimlarindan da kaynaklandigi tespit edilmistir. Bu yaklasimla, Aleviligin kaynagi ve aktarma araci niteliginde olan gülbanglarin ve deyislerin, mevcut literatür ve saha calismasina dayali gözlem ve görüsmeler sonucunda elde edilen veriler esas alinarak tahlil edilmesiyle Alevilik, bütün yönleriyle bir bütünlük icinde anlamaya calisildi. Yapilan ahlillerde, gülbanglarda ve deyislerde nefeslerde, Alevilik inancinin ana ögelerinin kronolojik ve hiyerarsik bir sira icinde yer aldigi saptandi. Inancinin kaynagi olan HakAllah, uhammed-Ali ile baslayan hiyerarsi, Ehl-i Beyt, On iki Imam, On Dört Masum-i Pak, On Yedi Kemerbest, Erenler Evliyalar, Haci Bektas-i Veli ve Hizir isimlerinin rahmetle anilmasiyla devam eder. Siralama, sistemde ötekiyi temsil eden Yezidin, bazen de Muaviye ve Mervannin lanetle anilmasinin ardindan, Aleviligin insan ve toplum anlayisi ve Hu, Hu ile sona ermektedir. Bu arastirmada, Aleviligin bir inanc sistemi oldugu yönündeki görüsler dogrulandi. Sözlü kültüre dayanan, özünü, Ehl-i Beyte duyulan sevgi ve bagliligin olusturdugu bu inancin hem teolojik hem de dünyevi sosyolojik boyutu oldugu saptandi. Müminlerine göre, özgünbiricik olan Aleviligin kaynagi nur, aktarma bicimi sir, kabul edenler de secilmis topluluktur. Yapilan tahlillerde ise, Alevilik inancinin; Ehl-i Beytin ve bu soydan gelenlerin ve onlarin yasadigi olaylarin, Anadoluda cografi kosullarin, merkezi yönetimle gelistirilen iliski biciminin, baska bir ifadeyle iliskisizligin neden oldugu baskilarin, dönemin siyasi ve sosyal kosullarin, Islam öncesi inanclarin olusturdugu bir yaklasimla algilanmasi sonucunda ortaya ciktigi tespit edildi. Aleviligin, bir taraftan yasatilmaya calisilan geleneksel yapisi, diger taraftan sehirlerde yönünü bulmaya calisan modern anlayisi ve dinamik nüfusuyla gelecekte de en cok tartisilan konulardan biri olacagi öngörülmektedir. Alevilik Alevi Deyislerinin ve Gülbanglarinin Sosyolojik Analizi kitabi geleneksel Aleviligin iki ana tasiyici unsuru olan gülbanglardan ve deyislerden hareketle Aleviligi anlama cabasinin sonucu olarak ortaya cikmistir. Bu kitap, sik sik gündeme gelen Aleviligi bütün yönleriyle ve bir bütün olarak anlamanizi saglayacaktir.